РЕПРОДУКТИВНЕ ЗДОРОВ’Я:

ФАКТОРИ ВПЛИВУ Й РИЗИКУ

Ç ë³òåðàòóðè ä³çíàºìîñü ïðî òå, ùî ùå ñòîë³òòÿ òîìó æ³íêè

íàðîäæóâàëè ä³òåé âäîìà ÷è íàâ³òü çà ðîáîòîþ â ïîë³. Íèí³ æ

âàã³òí³ òðèâàëèé ÷àñ ïåðåáóâàþòü ï³ä íàãëÿäîì ìåäèê³â ³ íàðîä-æóþòü, ÿê ïðàâèëî, ó ë³êàðí³. ² öå íå âèïàäêîâî, àäæå çà ñòàòèñ-òèêîþ ̳í³ñòåðñòâà îõîðîíè çäîðîâ’ÿ Óêðà¿íè, ëèøå êîæí³ òðåò³

ïîëîãè ïðîõîäÿòü áåç óñêëàäíåíü. Ó á³ëüøîñò³ æ âèïàäê³â ìàþòü

ì³ñöå â³äõèëåííÿ â³ä íîðìè. Òàê, â îñòàíí³ ðîêè çðîñëà ê³ëüê³ñòü

ïîëîã³â, ùî çàâåðøóþòüñÿ êåñàðåâèì ðîçòèíîì.

Óñå öå ñâ³ä÷èòü ïðî ïîã³ðøåííÿ çäîðîâ’ÿ ìîëîäèõ ìàì, ùî

âèêëèêàíå ð³çíèìè ïðè÷èíàìè ³, çîêðåìà, íåãàòèâíèì âïëèâîì

íà çäîðîâ’ÿ ðàíí³õ ñòàòåâèõ êîíòàêò³â, ïàë³ííÿ òþòþíó, âæèâàí-íÿ àëêîãîëþ, íàðêîòèê³â.

Çâè÷àéíî, êîæíà ä³â÷èíà ìîæå ì³ðêóâàòè òàê: ÿ ðîáëþ òå,

ùî õî÷ó. Îäíàê ä³ÿòè íà øêîäó âëàñíîìó çäîðîâ’þ ïðîñòî íåðî-çóìíî. Äáàþ÷è ïðî çäîðîâ’ÿ, ä³â÷èíà òèì ñàìèì äáຠïðî ñâî¿õ

ìàéáóòí³õ ä³òåé, ãåíîôîíä íàö³¿. ¯¿ ïîâåä³íêà ìຠáóòè äîñèòü

çâàæåíîþ, ðîçñóäëèâîþ, áî íà øëÿõó äî ïîâíîë³òòÿ òðàïèòüñÿ

íåìàëî ñïîêóñ, ÿê³ âàðòî îá³éòè.

Äëÿ ä³â÷àòîê-ï³äë³òê³â çàâæäè íàéñêëàäí³øèì ïèòàííÿì áóëî

òå, êîëè ³ ÿê ïî÷èíàòè ñåêñóàëüíå æèòòÿ. ˳êàð³ ç öüîãî ïðèâîäó

äîòðèìóþòüñÿ äóìêè, ùî äëÿ êîæíî¿ ä³â÷èíè º íà òå ñâ³é ÷àñ.

 áóäü-ÿêîìó âèïàäêó ïîñï³øàòè íå ñë³ä, ÿê íå ñë³ä îð³ºíòóâàòè-ñÿ íà ïîäðóã, ÿê³ áàãàòî ÷îãî âñòèãëè ï³çíàòè.

Ïðèéíÿòíèì º òå, ùî ä³â÷èíà äî ïî÷àòêó ñòàòåâîãî æèòòÿ ïî-âèííà ô³çè÷íî çì³öí³òè, áî âîíà ìîæå ñòàòè âàã³òíîþ, à ó íàäòî

ìîëîäèõ ìàì ïîëîãè óñêëàäíåí³. Íàéá³ëüø çäîðîâ³ ó ãåíåòè÷íîìó

ïëàí³ ä³òè íàðîäæóþòüñÿ â³ä æ³íîê, íå ìîëîäøèõ çà 18 ðîê³â.

Êîëè íåïîâíîë³òíÿ ä³â÷èíà ïî÷èíຠâåñòè «äîðîñëå» æèòòÿ,

òî ó íå¿ ìîæóòü âèíèêíóòè ïðîáëåìè. ²ñíóº ðèçèê âåíåðè÷íèõ

çàõâîðþâàíü, çàâàã³òíîñò³. Îäíà ñïðàâà, êîëè éäåòüñÿ ïðî êîõàí-íÿ ³ ìîæëèâèé øëþá, ³ çîâñ³ì ³íøà, êîëè äîâåäåòüñÿ âäàâàòèñü

äî àáîðòó. ×èì ðàí³øå ç öüîãî ïðèâîäó áóäå ïðèéíÿòî ð³øåííÿ,

òèì êðàùå. Ñë³ä çíàòè, ùî ë³êàð³ íåîõî÷å áåðóòüñÿ çà àáîðòè

ï³ñëÿ 12 òèæí³â âàã³òíîñò³.

Çàðàäè ö³êàâîñò³ ³ç ñåêñóàëüíèì æèòòÿì ä³â÷àòêàì ïîñï³øàòè

íå âàðòî, áî øòó÷íå ïåðåðèâàííÿ âàã³òíîñò³ äຠñêëàäí³ íàñë³äêè

äëÿ ïîäàëüøîãî çäîðîâ’ÿ. Ñòàòèñòèêà ïîêàçóº, ùî êîæíà ï’ÿòà

æ³íêà ï³ñëÿ òàêî¿ îïåðàö³¿ í³êîëè á³ëüøå íå çìîæå çàâàã³òí³òè.

Àáîðò, êð³ì ìîðàëüíî¿ òðàâìè, ìîæå çàãðîæóâàòè áåçïë³ääÿì,

íåâèíîøóâàííÿì äèòèíè, êðîâîòå÷àìè. ²íîä³ óñêëàäíåííÿ ïðèç-âîäÿòü äî âèäàëåííÿ ìàòêè, ùî º òðàãå䳺þ íà âñå æèòòÿ.

Äóìêó ïðî íåëåãàëüíèé àáîðò ñë³ä â³äêèíóòè â³äðàçó, áî òî

º äóæå íåáåçïå÷íèì äëÿ æèòòÿ. Ó ìåäè÷íîìó çàêëàä³ îïåðàö³þ

çðîáëÿòü ö³ëêîì çàêîííèì øëÿõîì êâàë³ô³êîâàí³ ë³êàð³.

Íà æàëü, ñó÷àñíà ìîëîäü ëåãêîâàæíî ñòàâèòüñÿ äî çàñòåðå-æåíü äîðîñëèõ, íå áåðåæå ñâîº çäîðîâ’ÿ. Ðàíí³é ïî÷àòîê ñòàòåâîãî

æèòòÿ, àáîðòè ìîæóòü ïðèçâåñòè äî òîãî, ùî ìîëîäó æ³íêó ÷åðåç

ê³ëüêà ðîê³â äîéìàòèìóòü ïóõëèíí³ çàõâîðþâàííÿ, áåçïë³ääÿ.

˳êàð³ êîíñòàòóþòü: ïîìîëîäøàâ â³ê õâîðèõ íà ³íôåêö³éí³

õâîðîáè, ùî ïåðåäàþòüñÿ ñòàòåâèì øëÿõîì. ßêùî ðàí³øå íà

ë³êóâàííÿ ïîòðàïëÿëè çäåá³ëüøîãî æ³íêè ç ãðóïè ðèçèêó, ÿê³

ìàëè áåçêîíòðîëüí³ ñòàòåâ³ àêòè, òî çàðàç õâî𳺠³ ìîëîäü, ïî÷è-íàþ÷è ç³ øê³ëüíîãî â³êó.

³ä ïîâåä³íêè ä³â÷èíè-ï³äë³òêà çíà÷íîþ ì³ðîþ çàëåæèòü ¿¿

ìàéáóòíº ðåïðîäóêòèâíå çäîðîâ’ÿ ÿê ìîëîäî¿ æ³íêè. Ó øê³ëü-íîìó â³ö³ íà æèòòºâîìó øëÿõó ìîëîäèõ ëþäåé ç’ÿâëÿºòüñÿ ùå

îäíà ñïîêóñà — àëêîãîëü. Íåð³äêî òðàïëÿºòüñÿ òàê, ùî ä³â÷àòêà

êîï³þþòü 䳿 ñòàðøèõ, âæèâàþòü ñïèðòí³ íàïî¿ ç íàãîäè ñâÿòà

÷è äëÿ íàñòðîþ, ïåðåä òèì, ÿê ï³òè íà äèñêîòåêó. Ïîìèëêîâî

ââàæàºòüñÿ, ùî âèïèâêè ó êîìïàí³¿ äîäàþòü àâòîðèòåòó â î÷àõ

îäíîë³òê³â, º ïîêàçíèêîì äîðîñëîñò³, ñàìîñò³éíîñò³. Íàñïðàâä³ öå

íå òàê.

ijâ÷àòà ï’þòü ñîá³ íà øêîäó. Àëêîãîëü ãàëüìóº ðîçóì, ïî÷óòòÿ

ñîðîìó, âíàñë³äîê ÷îãî ïîâåä³íêà ñòຠìàëîêîíòðîëüîâàíîþ, ùî

ïîì³÷àþòü îòî÷óþ÷³. Íåð³äêî ñàìå ñï’ÿí³ííÿ ÷àñòî ïðèçâîäèòü äî

íåáàæàíîãî ñòàòåâîãî àêòó, âàã³òíîñò³ é âèìóøåíîãî àáîðòó.

Ìåäèêè ââàæàþòü, ùî ìîëîäèé îðãàí³çì øâèäøå, àí³æ ó äî-ðîñëî¿ ëþäèíè, çâèêຠäî ñïèðòíîãî, òþòþíó, íàðêîòèê³â.

Âñåñâ³òíÿ îðãàí³çàö³ÿ îõîðîíè çäîðîâ’ÿ ìຠòðèâîæí³ äàí³:

çðîñòຠê³ëüê³ñòü ï³äë³òê³â æ³íî÷î¿ ñòàò³, ÿê³ ïàëÿòü. Ó áàãàòüîõ

ºâðîïåéñüêèõ êðà¿íàõ êóðö³â ñåðåä ä³â÷àòîê íàâ³òü á³ëüøå, àí³æ

ñåðåä õëîï÷èê³â.

Ó ìîëîäîìó â³ö³ ïîÿâà ïåðåä ðîâåñíèêàìè ³ç öèãàðêîþ â çóáàõ,

ìàáóòü, âèãëÿäຠêðóòî. Íàâðÿä ÷è õòî ç íèõ çíຠïðî ñòðàøí³

íàñë³äêè âæèâàííÿ òþòþíó. Íàïðèêëàä, òîé, õòî ïî÷àâ ïàëèòè

äî 15 ðîê³â, ðàê ëåãåíü ìîæå îäåðæàòè ó 5 ðàç³â øâèäøå, àí³æ

òîé, õòî ïî÷àâ ïàëèòè ó 25 ðîê³â. À ùå ïàë³ííÿ òþòþíó îïîñåðåä-êîâàíî ñòຠïðè÷èíîþ ñìåðò³ ëþäåé â³êîì äî 35 ðîê³â ó êîæíîìó

ï’ÿòîìó âèïàäêó. 9 ç 10 îñ³á, ïîìåðëèõ â³ä ðàêó ëåãåíü, òåæ íå

ðîçëó÷àëèñü ç öèãàðêàìè.

Ïàë³ííÿ ìຠíåãàòèâíèé âïëèâ ìàéæå íà âåñü îðãàí³çì ëþ-äèíè. Äóæå ñòðàæäຠñåðöåâî-ñóäèííà ñèñòåìà. Îñîáëèâî òþ-òþíîâîãî äèìó íå âèòðèìóº æ³íî÷å ñåðöå. Â÷åí³ Ãàðâàðäñüêîãî

óí³âåðñèòåòó (ÑØÀ) äîâåëè, ùî 80 % æ³íîê, ÿê³ áàãàòî ïàëèëè,

ïîìåðëè ñàìå â³ä ñåðöåâèõ çàõâîðþâàíü. Öå ïîâ’ÿçàíî ç òèì, ùî

òþòþíîâèé äèì ïðèñêîðþº ñåðöåáèòòÿ, ï³äâèùóº àðòåð³àëüíèé

òèñê. Ç ÷àñîì óñå öå ïðèçâîäèòü äî ³øåì³÷íî¿ õâîðîáè ñåðöÿ,

³íôàðêòó, ³íñóëüòó.

Êîëè ä³â÷èíà âîäíî÷àñ ïàëèòü ³ âæèâຠòàáëåòêè â³ä âàã³ò-íîñò³, òî ó íå¿ â 20 ðàç³â âèùèé ðèçèê çàõâîð³òè, àí³æ ó ò³º¿, ÿêà

íå ïàëèòü. Äîðå÷íî ñêàçàòè, ùî æ³íî÷à øê³ðà ï³ä âïëèâîì ñèãà-ðåò íàáóâຠñ³ðóâàòîãî â³äò³íêó, í³ãò³ ³ ïàëüö³ æîâò³þòü. Ƴíêà

âòðà÷ຠñâîþ ïðèâàáëèâ³ñòü, ¿¿ îðãàí³çì ïåðåä÷àñíî ñòàð³º.

Îòæå, ä³â÷àòà, ÿê³ òîâàðèøóþòü ç öèãàðêîþ, ïðèíîñÿòü â æåð-òâó ñâîº çäîðîâ’ÿ ³ çäîðîâ’ÿ ìàéáóòí³õ ä³òåé, áî ïàë³ííÿ íåãàòèâ-íî âïëèâຠíà âñ³ âàæëèâ³ ïðîöåñè â îðãàí³çì³, â òîìó ÷èñë³ ³ íà

ä³òîðîäíó ôóíêö³þ. Ó êóðö³â ç ÷èñëà æ³íîê çíèæóºòüñÿ ñòàòåâèé

ïîòÿã. ϳä øê³äëèâîþ 䳺þ òþòþíó ïî÷èíàþòüñÿ æ³íî÷³ õâîðî-áè. ͳêîòèí ïðîâîêóº âèêèäí³ ó âàã³òíèõ æ³íîê-êóðö³â, ÷àñîì

ó íèõ íàðîäæóþòüñÿ ìåðòâ³ ä³òè àáî æ òàê³, ùî ìàþòü àíîìà볿

ó ðîçâèòêó.

Êð³ì òîãî, ñòðàæäຠçäîðîâ’ÿ ñòîðîíí³õ îñ³á, òèõ, õòî íå ïà-ëèòü, à ëèøå âäèõຠäèì.

Ö³êàâèì º ³ ìîðàëüíèé àñïåêò. ijâ÷àòà ïîìèëêîâî ââàæàþòü,

ùî öèãàðêà çáëèæóº ¿õ ç þíàêàìè. À îñü äîñë³äæåííÿ â÷åíèõ-ïñèõîëîã³â ïîêàçóþòü çîâñ³ì ïðîòèëåæíå. Ïåðåâàæíà ÷àñòèíà

õëîïö³â, ÿê³ ïàëÿòü, íå õî÷óòü, àáè ïàëèëè ³ ¿õ ä³â÷àòà. ² æîäåí

ç îïèòàíèõ íå âèñëîâèâñÿ çà òå, ùîá ïàëèëà éîãî ìàéáóòíÿ äðó-æèíà.

Ùå á³ëüø øê³äëèâèé âïëèâ ìàþòü íàðêîòè÷í³ ðå÷îâèíè. ßêùî

õâîðèé øâèäêî íå çì³íèòü ñâ³é ñïîñ³á æèòòÿ, òî éîãî îðãàí³çì

çðóéíóºòüñÿ. Ìåäèêàì â³äîì³ âèïàäêè, êîëè ìîëîäà ëþäèíà â³ä

çãóáíî¿ ä³¿ íàðêîòèê³â ãèíóëà çà ð³ê, áî ¿¿ çàõèñí³ ñèëè çíèçè-ëèñÿ, à áåççàõèñíèé îñëàáëåíèé îðãàí³çì íå çì³ã ïðîòèñòîÿòè

õâîðîá³. Òîæ, íàðêîòè÷íà ïðèñòðàñòü — öå ìîðàëüíå ³ ô³çè÷íå

ñïóñòîøåííÿ é ñàìîçíèùåííÿ.

Çà äàíèìè ñîö³îëîã³÷íîãî îïèòóâàííÿ, ïðîâåäåíîãî ó 2003 ðîö³

ó ðàìêàõ ºâðîïåéñüêîãî ñîö³îëîã³÷íîãî ïðîåêòó ESPAD, ìàéæå

êîæåí äðóãèé óêðà¿íñüêèé øêîëÿð âïåðøå ñïðîáóâàâ íàðêîòèê

(ÿê ïðàâèëî, êîíîïëþ) ÷åðåç ö³êàâ³ñòü. ², äîäàìî, ï³ä âïëèâîì

îòî÷åííÿ, ùî íàâ’ÿçóº ï³äë³òêó ïåâí³ ïîãëÿäè, íîðìè ïîâåä³íêè.

À ùå ï³äë³òêè â³ðÿòü ó òå, ùî íàðêîòèêè ïîëåãøàòü ¿õ ïñèõîëî-ã³÷íèé ñòàí.

Íàâðÿä ÷è çàðàç ñòàëî ìåíøå ìîëîä³æíèõ êîìïàí³é, äå âæè-âàþòü íàðêîòè÷í³ ðå÷îâèíè. Çàñîáè ìàñîâî¿ ³íôîðìàö³¿ ïîâ³äîì-ëÿþòü ïðî òå, ùî çàì³ñòü çàáîðîíåíî¿ ìàð³õóàíè â îõî÷èõ ðîç-øèðèòè ñâî¿ â³ä÷óòòÿ âõîäÿòü ó ìîäó ðîñëèíè, ùî ³ âèêëèêàþòü

ãàëþöèíàö³¿. Òàê³ ðîñëèíè íå âêëþ÷åí³ äî ðåºñòðó çàáîðîíåíèõ

çàêîíîì ïðåïàðàò³â, çà çáåð³ãàííÿ ³ ïîøèðåííÿ ÿêèõ ïåðåäáà÷åíà

êðèì³íàëüíà â³äïîâ³äàëüí³ñòü, ÿê, íàïðèêëàä, çà ìàð³õóàíó ÷è

ãåðî¿í.

˳êàð³-íàðêîëîãè ââàæàþòü, ùî âæèâàííÿ öèõ ðîñëèí ìîæå

äàòè ïîøòîâõ ³ äî âæèâàííÿ íàðêîòèê³â. ijÿ íîâî¿ «òðàâêè» íà

îðãàí³çì ëþäèíè ùå äîñòàòíüî íå âèâ÷åíà, àëå âæå ïåðø³ äî-ñë³äæåííÿ íå âèêëèêàþòü çàõîïëåííÿ. Òàê, ïåðåä ñïîæèâàííÿì

îäí³º¿ ðîñëèíè ñë³ä äâà äí³ îáìåæóâàòè ñåáå ó ¿æ³, ³íàêøå ìîæå

òðàïèòèñÿ ã³ïåðòîí³÷íà êðèçà. À íàñ³ííÿ ³íøî¿ ðîñëèíè çäàòíå

ó âàã³òíèõ ñïðîâîêóâàòè àáîðò.

Ìåäè÷íèé ïåðåë³ê íàðêîòè÷íèõ ðå÷îâèí çíà÷íî äîâøèé, àí³æ

þðèäè÷íèé. Àëêîãîëü ³ òþòþí òàêîæ âèêëèêàþòü çàëåæí³ñòü.

Òîìó óêðà¿íñüêå çàêîíîäàâñòâî çàáîðîíÿº îñîáàì, ìîëîäøèì çà

18 ðîê³â, ïðîäàâàòè ³ êóïóâàòè àëêîãîëüí³ é òþòþíîâ³ âèðîáè. Òà

ëèøå çàáîðîíàìè ìåòè íå äîñÿãòè. Íàéïåðøå ìîëîäà ëþäèíà ìàº

ïðàãíóòè çáåðåãòè òå, ùî ¿é äàðóâàëà ïðèðîäà, óñâ³äîìëþâàòè

âàæëèâ³ñòü çäîðîâîãî ñïîñîáó æèòòÿ.